Tłuszcze trans – szkodliwe czy zdrowe?

Tłuszcze trans, czyli rodzaj nienasyconych kwasów tłuszczowych, rzadko występują w przyrodzie. Częściej uzyskiwane są w wyniku sztucznych reakcji i już to powinno nam dać do myślenia.

Nienasycone kwasy tłuszczowe charakteryzują się przynajmniej jednym podwójnym wiązaniem pomiędzy cząsteczkami węgla. Występują w dwóch formach izomerycznych (cis i trans), które różnią się budową chemiczną. Wiązania typu cis obecne są w większości naturalnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, z kolei wiązania trans powstają głównie w wyniku procesów przemysłowych.

Szkodliwe z natury?

Głównie, ale nie tylko. Tłuszcze trans spotkać można także w przyrodzie. Znajdziemy je przede wszystkim w mleku i jego przetworach (np. w maśle), a także w mięsie zwierząt przeżuwających (szczególnie w wołowinie i baraninie).

Niektórzy badacze sugerują, że naturalnie występujące tłuszcze trans pozytywnie oddziałują na zdrowie. Jednak w większości dostępnych analiz naukowych (np. w opiniach Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności, EFSA) podkreśla się, że nie można stwierdzić różnic w działaniu kwasów trans pochodzenia zwierzęcego i roślinnego na ludzkie zdrowie.

To jednak w olejach roślinnych – po odpowiedniej obróbce, zwanej uwodorowieniem (utwardzaniem) – tłuszczów trans znaleźć można najwięcej. Przez to mogą one być dodawane do produktów, które charakteryzują się długim terminem przydatności do spożycia (np. słonych przekąsek, słodyczy czy dań instant). Zrobiły też furorę w gastronomii, przede wszystkim w fast foodach.

Zdrowiej unikać

Nadmiar tłuszczów trans w jadłospisie oznaczać może szereg problemów ze zdrowiem. Tłuszcze trans podnoszą poziom „złego” cholesterolu (LDL) i obniżają poziom tego „dobrego” (HDL). I to zdecydowanie bardziej niż szczególnie krytykowane w tym zakresie tłuszcze zwierzęce! Ponadto zlepiają tętnice, co może prowadzić do powstania zatorów. Od tego krok do miażdżycy, wylewów i zawałów serca. Spożywanie trans-tłuszczów w dużych ilościach może zwiększać ryzyko zachorowania na raka jelita grubego. Nie wspominając nawet o ich wpływie na zwiększanie się tkanki tłuszczowej, co prowadzić może do zagrażającej życiu otyłości.

Podkreślić trzeba, że tłuszcze roślinne (nie poddane utwardzaniu) zawierają trans-kwasów tłuszczowych zdecydowanie mniej niż masło czy inne tłuszcze pochodzenia zwierzęcego. Dlatego oleje roślinne spożywane na surowo są polecane przez dietetyków, ze względu na ich wartości odżywcze. Przeciwwskazane są tłuszcze utwardzane, nie tylko pozbawione cennych właściwości, ale także wzbogacone o szkodliwe dla zdrowia związki chemiczne.